نمودار اسنخوان ماهی چیست و چگونه رسم میشود؟
نمودار علل ریشه ای (Root cause analysis)، که اغلب به آن نموداراستخوان ماهی “” گفته میشود ، می‌تواند به کمک تکنیک توفان فکری دلایل ایجاد یک مشکل را شناسایی و ایده‌ها را به دسته‌های مفید مرتب کند.
تجزیه و تحلیل علل ریشه‌ای یک فرایند ساختاری تیمی است که شامل شناسایی عوامل اساسی یا علل یک رویداد نامطلوب یا از دست دادن آن می‌باشد. درک عوامل موثر یا علل خرابی سیستم می‌تواند به توسعه اقداماتی که سبب اصلاح مشکل میشود کمک کند.
نمودار استخوان ماهی یک روش تصویری برای مشاهده علت و معلول می‌باشد.
در این نمودار مشکل یا اثر در سر یا دهان ماهی و دلایل احتمالی موثر در “استخوان”های کوچکتر در دسته‌های مختلف علت نشان داده میشود.
نمودار استخوان ماهی می‌تواند در شناسایی کافی دارند کمک بگیرید.
نمودار استخوان ماهی، ابزاری برای ترسیم گرافیکی انواع علت‌های کوچک و بزرگی است که دست به دست یکدیگر داده و یکم یا مسله را به‌وجود می‌آورند (یا آن را تشدید می‌کنند).
این نمودار معمولاً به صورت یک خط افقی با تعدادی خط شیب‌دار کوچکتر ترسیم میشود به خاطر شکلش، به نمودار استخوان ماهی یا Fishbone Diagram مشهور است.
مرحله اول: تعیین مشکل/ عیب یا نقص
مرحله دوم: رسم استخوان پشت
مرحله سوم: رسم استخوان‌های بزرگ
علت‌ها و فاکتورهای اصلی روی استخوان‌های بزرگ ثبت می‌شوند که می‌توان آن‌ها را به صورت زیر طبقه‌بندی کرد. در بسیاری از موارد با توجه به نوع مشکل از ترکیبی از تکنیک‌های اشاره شده استفاده میشود اما لازم نیست حتما از همین شش حوزه استفاده کنید و این‌ها فقط چند پیشنهاد هستند:
این تکنیک شامل موارد زیر است:
الف – عوامل مربوط به انسان‌ها (Man)
(Machine) ب – عوامل ماشینی
(Material)ج – عوامل مربوط به مواد اولیه
(Method)د – عوامل مربوط به روش کار
این تکنیک شامل موارد زیر است:
(Physical Location)الف – عوامل مکانی
(Plan)ب – عوامل سیستمی و برنامه‌ها
(People)ج – عوامل انسانی – کارکنان
(Policies)د – عوامل سیاستگذاری و خط مشی سازمان
این تکنیک شامل موارد زیر است:
(Supplier) ب- تامین کننده تهیه کننده
(Skill)مهارت‌ها – د
استخوان‌های بزرگ نمودار استخوان ماهی را به صورت پیکان مورب از سمت چپ شکل به طرف استخوان پشت رسم کنید، هریک از استخوان‌های بزرگ معرف یک دسته از علت‌ها هستند.
مرحله چهارم: شناسایی عوامل موثر و جزئی‌تر
پس از اینکه علت‌ها و فاکتورهای اصلی تعیین شدند، عامل‌های موثر و جزئی‌تر شناسایی می‌شوند.
برای این کار استخوان بزرگ را به استخوان‌های متوسط و استخوان متوسط را مجدداً به استخوان‌های کوچک و به همین ترتیب به استخوان‌های مویی تقسیم‌بندی می‌کنیم. استخوان‌های متوسط، کوچک و مویی معرف سلسله مراتب علت‌های موثر در بروز مشکل هستند.
برای اطمینان از اینکه هیچ عاملی فراموش نشده باشد، علت‌ها را مجددا مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مرحله ششم: انتخاب موثرترین علت‌ها
موثرترین و مهمترین «علت» یا «علت‌ها» را از میان سایر عوامل انتخاب کرده و آن را در یک شکل بیضی قرار دهید تا نسبت به سایر علت‌ها مشخص شود.
مرحله هفتم: ثبت اطلاعات شناسنامه‌ای نمودار
در گام آخر به نمودارمان هویت می‌بخشیم و اطلاعات شناسنامه‌ای نمودار شامل عنوان، شماره، تاریخ، مکان و نام شخص یا گروه تهیه کننده را ثبت می‌کنیم.
استفاده از نمودار استخوان ماهی (Fish Bone) یا نمودار علت و معلول در تعیین و شناسایی علل ریشه‌ای مسئله برای گروهی که آن را به کار می‌برند مزایایی دارد: